Oog in oog met orang-oetans op Borneo

Soms leven dieren op slechts één afgelegen plek, zijn hun aantallen schaars of zijn ze gewoon moeilijk te vinden. Dit geldt zeker voor de orang-oetan, een met uitsterven bedreigde diersoort. In Maleisisch Borneo vind je nog een stuk leefgebied van deze mensapen en kan je ze op verantwoorde wijze ontmoeten.

De leefomgeving van de orang-oetan is het eiland Borneo, gelegen in Zuidoost Azië. Borneo behoort toe aan Indonesië (Kalimantan) en Maleisië (Sarawan en Sabah). Met name het tropisch regenwoud van Sabah is hét deel van Borneo dat bekend staat als het leefgebied van de orang-oetan. De weinig interessante stad Sandakan, bereikbaar via vluchten vanaf Kuala Lumpur, vormt daarbij de toegangspoort tot dit gebied.

Opvangcentrum Sepilok

Een grote bedreiging voor de mensapen is de kap van het tropisch regenwoud, waardoor hun leefgebied steeds kleiner wordt. Ook wordt op volwassen apen nog steeds gejaagd voor het vlees. De meest zekere kans als je orang-oetans wilt zien is in het opvangcentrum Sepilok, waar de gewonde of wees geworden apen worden opgevangen en opgevoed, om in het aangrenzende regenwoud in vrijheid verder te kunnen leven. Dagelijks wordt er om 10:00 uur op een plateau fruit neergelegd. In principe moeten de tientallen apen die hier leven zelf hun voedsel verzamelen. Natuurlijk hoop je dat een aantal orang-oetans verschijnen. Onaangetast fruit is een daarentegen het positieve teken dat het programma werkt, dus feitelijk wenselijker.

Tussen de orang-oetangs op Borneo

Wil je orang-oetangs op Borneo in het wild zien, dan zul je verder het tropisch regenwoud in moeten gaan. De beste manier om dit te doen is per boot. De rivier Kinabatangan leidt je al slingerend tot diep in het regenwoud. Langs de rivier zijn een aantal lodges gerealiseerd waar je kunt overnachten en die als vertrekpunt kunt gebruiken om diverse bijzondere dieren te spotten. Vaak worden deze tochten door de lodge georganiseerd en gaat een lokale gids mee. Dat laatste is ook echt een aanrader: het dierenrijk kan voor een leek behoorlijk onzichtbaar zijn.

Natuurgeluiden in de jungle

Niet alleen vaar je hier langs meterslange krokodillen, zie je een kudde Borneodwergolifanten water drinken langs de rivier en vliegen de exotische vogels je om de oren. Het is ook een plek van stilte en rust. Geen horizonvervuiling en geluidsoverlast. Je wordt wakker van allerlei ondefinieerbare natuurgeluiden. Net na zonsopgang is het een goed moment om op zoek te gaan naar de bewoners van het regenwoud. Je ziet zeker makaken en neusapen, die hoog in de bomen van tak naar tak klauteren.

Helaas zijn orang-oetans op Borneo niet eenvoudig te vinden. Om roofdieren te ontlopen bouwt hij iedere dag drie nesten en is dus veel in beweging. Het staren naar de boomtoppen levert in eerste instantie alleen een stijve nek op. Als je ze dan uiteindelijk toch aantreft, met geluk als gezinnetje, voelt het toch een beetje als de hoofdprijs. Het is een prachtig gezicht hoe gemakkelijk deze harige apen de minstens twintig meter hoge bomen onder een luid gebrul bedwingen. Takken en bladeren vallen in de nabijheid op de grond terwijl de orang-oetan zich in de boom verplaatst. Dit schouwspel is in niets vergelijkbaar met een bezoek aan de dierentuin.

Praktische tips voor het spotten van orang-oetans op Borneo

Houd er rekening mee dat Borneo twee seizoenen kent. In het regenseizoen regent het vaak en veel. De beste reistijd is in het droge seizoen, dat van mei tot september loopt. Last van muggen zul je zeker hebben. In het gebied kan malaria voorkomen, dus bereid je daar op voor. Als laatste ongemak geldt de aanwezigheid van bloedzuigers. Met name als het heeft geregend komen ze te voorschijn. De beste remedie is je goed aan te kleding. Ongeacht de temperatuur zijn een lange broek, sokken en bedekte armen dus een must. Het zijn gelukkig maar kleine ongemakken ten opzichte van de beloning!

Foto’s: Gido, Richard Toller (incl. header), Bernard Dupont

Geschreven door Jos Ensing - ‘The world is my playground’. Met deze instelling verkent Jos de wijde wereld. Gewapend met een fotocamera en schrijfblok legt hij in woord en beeld zijn ervaringen vast. Reizen is voor hem onderdeel van de eerste levensbehoeften. Er valt nog zoveel te ontdekken.